Од пишување е-мејлови до емоционална поддршка, четботовите како ChatGPT, Claude или Gemini се незаменливи за милиони корисници. Но, со зголемената употреба доаѓаат и ризици. Експертите предупредуваат за „ВИ психоза“ – неформален термин за психотични симптоми предизвикани од долготрајна интеракција со вештачката интелигенција.
Ова не е само теорија. Реални случаи покажуваат дека ВИ може да предизвика делириум, параноја и емоционални кризи, што понекогаш завршува со хоспитализација, апсења или трагични исходи.
Што е ВИ психоза?
„ВИ психоза“ опишува случаи каде корисниците развиваат психотични симптоми, како заблуди или губење на контакт со реалноста, по интензивна интеракција со ВИ. Иако не е официјална дијагноза, овој феномен привлекува внимание кај експертите. Мустафа Сулејман, раководител на ВИ во Microsoft, изрази загриженост од порастот на вакви случаи и потенцираше дека ова е сериозен проблем што бара итна акција.
Еден од познатите случаи е на Алан Брукс, кој по 21 ден непрекинато користење на ChatGPT развил заблуди дека е суперхерој и дека ВИ му дава моќ да создаде супер-оружја. Во друг случај, маж во Белгија се самоубил по разговори со четбот кои го зголемиле неговото чувство на анксиозност.
ВИ како лажна терапија
Многу луѓе се обраќаат на ВИ четботови за емоционална поддршка поради недостаток на достапни ментални здравствени услуги. Но, ВИ не е терапевт и не може да препознае сериозна криза. Понекогаш четботовите дури и ја влошуваат состојбата, поттикнувајќи штетни идеи или конспирации.
Истражувања покажуваат дека ВИ моделите можат да создадат „ехо-комора“ која ги засилува заблудите кај ранливите корисници, што води кон когнитивна дисонанса и ментални проблеми.
Превентивни мерки
Експертите препорачуваат компаниите што развиваат ВИ да вградуваат предупредувања за прекумерна употреба, да постават лимити на времетраењето на сесиите и да тестираат модели за ризици поврзани со менталното здравје.
Корисниците треба да постават лични граници, да избегнуваат користење на ВИ во стресни периоди и да побараат професионална помош при појава на симптоми како губење на контакт со реалноста или опсесивно користење на четботови.
