Допаминот, често нарекуван „молекула на награда“, со години важеше за хемиски гласник кој бавно се шири низ мозокот, испраќајќи пораки како хемиски „мегафон“ до многу нервни клетки. Но, најновите истражувања целосно ја менуваат оваа слика. Научниците сега тврдат дека допаминот функционира и на сосема друг начин – многу побрз, потивок и поточен отколку што се мислело досега.
Мозокот испраќа „тивки“ сигнали – и тоа со невидена прецизност
Истражувачите од Универзитетот во Колорадо и Универзитетот Аугуста спровеле експеримент со користење на напредна техника за микроскопија во живо, при што го обележале допаминот со флуоресцентни маркери. Кај лабораториски глувци успеале да го следат неговото движење низ мозокот во реално време.
Резултатите биле изненадувачки – наместо да се шири дифузно и споро, допаминот бил ослободуван локално, активирајќи рецептори само во неколку микроскопски области кај блиските неврони. Резултатот: екстремно брзи и фокусирани невронски реакции, многу поразлични од претходно познатите „гласни“ сигнали.
Допаминот има две лица: телесна и мозочна улога
Истражувањето прави важна разлика помеѓу допаминот во мозокот и во остатокот од телото. Надвор од мозокот, тој има улога во регулирање на органи, крвен притисок и имунитет. Но во мозокот, допаминот е вклучен во регулирање на движењето, расположението, паметењето, спиењето и особено – чувството на награда.
Познато е дека допаминот се ослободува на различни начини, но досега не беше јасно дека може да испраќа и кратки, прецизно насочени сигнали. Оваа двојна функција – бавна и широка, наспроти брза и локална – може да биде клучот за разбирање како мозокот толку прецизно ја контролира човечката психа и моторика.
Истражување со огромни импликации за лекување на мозочни нарушувања
Фокусот на студијата бил стријатумот – дел од мозокот кој е богат со допамински неврони и има клучна улога во контролата на движењата и во системот на наградување. Овој регион е директно поврзан со бројни нарушувања како Паркинсонова болест, шизофренија, зависност и АДХД.
На пример, кај Паркинсоновата болест, токму допаминските неврони во стријатумот се првите што умираат. Новото разбирање на механизмот на сигнализација на допаминот би можело да отвори врати за нови, прецизни и поефикасни терапии, насочени кон локално активирање на рецептори – наместо општо зголемување на допаминот во мозокот.
Ова е само почетокот, велат научниците
„Нашите наоди покажуваат дека допаминската сигнализација е далеку посложена отколку што досега се мислеше“, изјави фармакологот Кристофер Форд од Универзитетот во Колорадо. Според него, оваа студија претставува само почеток на ново поле во невронауката.
„Потребни се уште многу истражувања за целосно да разбереме како промените во допаминската комуникација придонесуваат за болести како Паркинсон, шизофренија и зависност. Но она што го видовме досега – е навистина револуционерно“, заклучува тој.
